Radioactieve bolletjes nu ook ingezet tegen hoofd- en halstumoren
Frank Nijsen en Bas van Nimwegen behandelen een tongtumor bij een kat.
Nieuwe behandeling kanker
Onderzoekers van het UMC Utrecht krijgen van Alpe d’Huzes/KWF bijna 300.000 euro voor een vernieuwende behandeling van kanker die is ontwikkeld in samenwerking met de faculteit Diergeneeskunde. Het gaat om het injecteren van radioactieve bolletjes in tumoren voor een zeer precieze lokale bestraling.
Het direct injecteren van radioactieve bolletjes kan een behandeling vormen voor tumoren die moeilijk chirurgisch verwijderd kunnen worden. Dat is het uitgangspunt van medisch bioloog dr. Frank Nijsen, kaakchirurg dr. Robert van Es en nucleair geneeskundige dr. Marnix Lam van het UMC Utrecht. Zij werken samen met dr. Bas van Nimwegen van de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren (UKG) om hoofd- en halstumoren te behandelen met radioactieve bolletjes.
Honden en katten
De behandeling draait om radioactieve holmium-bolletjes (‘microsferen’) die zichtbaar zijn op een MRI, CT of nucleaire scan. Deze techniek is enkele jaren geleden in de UKG al voor het eerst toegepast bij gezelschapsdieren door toenmalig hoogleraar chirurgie prof.dr. Jolle Kirpensteijn, in samenwerking met dr. Frank Nijsen en dr. Bas van Nimwegen. De voorlopige resultaten zijn veelbelovend. De afgelopen vier jaar zijn vijftien honden en katten met vooral agressieve tumoren op de tong behandeld.
In het merendeel van de dieren werkte de behandeling goed. Gemiddeld werden tumoren tachtig procent kleiner en bleef de tong normaal bruikbaar. De verwachting is nu dat ook mensen baat hebben bij deze zgn. holmiumtherapie. “De resultaten in deze dierpatiënten zijn zeer veelbelovend”, vindt prof. dr. Ron Koole van de afdeling Mondziekten, – kaak- en aangezichtschirurgie van het UMC Utrecht. “Daarom heb ik de mensen die hieraan werken bij elkaar gebracht om te proberen deze behandeling ook voor menselijke patiënten beschikbaar te maken.”
Betere controle
Via beeldgestuurde injectie zijn de bolletjes heel nauwkeurig en lokaal in een tumor te brengen. In de eerste drie millimeter geven de holmiumbolletjes negentig procent van hun straling af. Daardoor kan de stralingsdosis in de tumor heel hoog worden zonder dat omringend weefsel beschadigd wordt.
Met de recent toegekende subsidie van Alpe d’Huzes/KWF gaan de Utrechtse onderzoekers dit verder uitbouwen, waarbij het onderzoek bij gezelschapsdieren een rol zal blijven spelen als model voor deze behandeling bij de mens. Het moet leiden naar een fase I-klinische trial waarbij de behandeling in menselijke patiënten onderzocht wordt op veiligheid. Een van de belangrijkste vragen is hoe de bolletjes zodanig geïnjecteerd kunnen worden dat ze zich goed verspreiden binnen de tumor. Ook moeten eventuele bijwerkingen in kaart gebracht worden.
Om de nieuwe behandeltechniek verder te verbeteren wordt onderzoek gedaan naar de verdeling van de radioactieve holmiumbolletjes in de tumor (plaatje 1) en de daarvan afgeleide radioactieve dosisverdeling in het weefsel (plaatje 2).
Toekomstig gezamenlijk onderzoek
“Hoofd- en halstumoren zijn natuurlijk maar één toepassing van deze behandeling”, stelt dr. Frank Nijsen van het UMC Utrecht. “In principe is het mogelijk om elke tumor die met een naald bereikbaar is te behandelen met holmiumbolletjes. Maar we moeten nu eerst bewijzen dat we herhaaldelijk en gecontroleerd tumoren kunnen injecteren.”
Behandeling van andere dan hoofd- en halstumoren wordt bij gezelschapsdieren al onderzocht in het lopende holmiumproject door dr. Bas van Nimwegen (UKG) in samenwerking met dr. Frank Nijsen (UMCU) binnen de ‘Advances in Veterinary Research’ (AVR) onderzoekslijn onder prof. dr. Jan Willem Hesselink (UKG). De dieren die behandeld worden zijn naast patiënt dus ook model voor de mens met vergelijkbare tumoren. Naast behandeling van verschillende soorten tumoren ligt de nadruk op verdere verbetering van de behandeltechniek met behulp van beeldvormende technieken (MRI en CT) en daarop gebaseerde dosimetrie van de radioactieve bolletjes in de tumor: het bepalen van de stralingsdosis op de tumor.
Lees meer over veelvoorkomende vormen van kanker (tumoren), onze onderzoeken en behandelwijzen.
Om de nieuwe behandeltechniek verder te verbeteren wordt onderzoek gedaan naar de verdeling van de radioactieve holmiumbolletjes in de tumor (plaatje links) en de daarvan afgeleide radioactieve dosisverdeling in het weefsel (plaatje rechts).