Anesthesie is het in slaap brengen en houden van een patiënt. Door het gebruik van anesthesie wordt voorkomen dat uw paard tijdens een operatie of diagnostische procedure (zoals een MRI-scan) bij bewustzijn is, iets merkt van de procedure of beweegt. Daarnaast zorgen de anesthesiologen er voor dat de patiënt ontspannen en comfortabel ligt en adequate pijnbestrijding toegediend krijgt. Ook bewaken zij voortdurend het functioneren van de vitale organen. Pijnbestrijding is vanzelfsprekend vooral van belang bij anesthesie voor operatieve ingrepen en bij trauma-patiënten. Dankzij de pijnbestrijding wordt zoveel mogelijk voorkomen dat de patiënt tijdens en na de behandeling pijn zal ondervinden. Pijnbestrijding is ook van belang bij dieren met acute of chronische pijn die ontstaan is onafhankelijk van trauma of een operatie (zoals bij hoefbevangenheid)

Bij operatieve ingrepen of diagnostische procedures bij het staande paard is geen algehele anesthesie nodig, maar wordt gebruik gemaakt van sedatie (‘roesje’: een verminderd bewustzijn waarbij de patiënt wel blijft staan), in combinatie met plaatselijke verdoving.

Anesthesie wordt toegepast voorafgaand en tijdens een operatie. Daarnaast is anesthesie ook van belang bij een aantal verschillende diagnostische procedures zoals het uitvoeren van een MRI-scan of bij het maken van röntgenfoto’s van bijv. het bekken van een paard. Bij deze laatste procedures gaat het erom dat de patiënt volledig stil blijft liggen.

De anesthesie-procedure begint altijd met een klinisch onderzoek van het paard. Dit onderzoek noemen we het pre-anesthetisch onderzoek en is gericht op het bepalen van de algemene lichamelijke toestand van het paard en de ‘fitheid’ van het paard voor de anesthesie. We beoordelen hierbij o.a. hart en circulatie, longen maar kijken ook naar eventuele kreupelheden. Ook als een paard niet voor een probleem aan het beenwerk in anesthesie hoeft, maar bijvoorbeeld komt voor een castratie, is het van belang eventuele kreupelheden vast te stellen, omdat in dit geval de anesthesie-procedure optimaal kan worden afgestemd op de patiënt. Dit onderzoek wordt zoveel mogelijk gedaan in het bijzijn van de eigenaar, zodat eventuele problemen direct kunnen worden besproken. Kort voor de geplande anesthesie krijgt het paard een injectie met een sedativum (roesje). Hierdoor wordt het paard rustig, minder angstig en zal het bij de verdere procedure met zo weinig mogelijk stress ervaren. De eigenaar kan desgewenst bij het toedienen van deze sedatie aanwezig zijn. Daarna wordt het paard naar de OK gebracht en is het voor een eigenaar niet meer mogelijk de procedure direct te volgen. Wel is het in veel gevallen mogelijk de operatie via een camera in de OK te volgen in een speciaal hiervoor ingerichte ruimte. Het beste kunt u dit van tevoren met de chirurg of anesthesist overleggen. Het paard wordt in de OK verder voorbereid en de anesthesie wordt gestart via een injectie in de bloedbaan met slaapmiddelen. Direct na het in slaap brengen wordt via de mond een buis (tube) in de luchtpijp ingebracht, waardoor zuurstof en anesthetica kunnen worden toegediend. Het paard wordt op een verrijdbare OK-tafel gelegd met behulp van takels en wordt de OK binnen gereden. Tijdens de anesthesie-procedure wordt de anesthesiediepte en de stabiliteit van de patiënt bewaakt door speciaal hiervoor opgeleide dierenartsen, waarbij met moderne bewakingsapparatuur wordt gewerkt. Na de operatie wordt het paard naar de recovery (uitslaapruimte) gebracht, waar het paard onder toezicht van medewerkers van de afdeling anesthesiologie ontwaakt uit anesthesie.

Omdat rust voor de paarden tijdens de anesthesie-procedure heel belangrijk is willen wij graag dat de dieren minimaal een aantal uren kunnen wennen aan de nieuwe omgeving van onze kliniek. Dit betekent dat bij geplande ingrepen het paard het beste een dag van tevoren gebracht kan worden. Wij laten het paard dan op de ochtend van de anesthesie kort vasten (enkele uren is voldoende). Ook na de anesthesie heeft het paard een aantal uren nodig om weer volledig te herstellen. Dit betekent dat bij patiënten die bijvoorbeeld door de eigen dierenarts worden doorgestuurd voor een MRI-scan, de paarden bij voorkeur de dag ervoor al worden gebracht. Als de anesthesie voor de ochtend ingepland is kunnen deze paarden in principe diezelfde avond weer worden opgehaald. Indien de anesthesie voor de middag is afgesproken kan het paard diezelfde ochtend vroeg gevast worden gebracht, het heeft dan nog enkele uren om te wennen. In die gevallen is het wel beter voor het paard om na de anesthesie een nachtje te blijven, in verband met het volledig herstellen van de anesthesie voor het transport naar huis plaatsvindt. Het spreekt vanzelf dat deze regels niet gelden voor spoedoperaties, in geval van spoed door bijvoorbeeld trauma of koliek wordt zo snel mogelijk gehandeld.

Nazorg

De meeste paarden worden na behandeling of anesthesie opgenomen op één van onze afdelingen. Afhankelijk van de aard van het probleem kan het paard worden opgenomen bij Heelkunde, Inwendige ziekten, Voortplanting of worden opgenomen op de IC.

Waarom de Universiteitskliniek voor Paarden?

Een anesthesie-procedure is nooit helemaal zonder risico. Voor paarden zijn de risico’s groter dan voor gezelschapsdieren en mensen. Dit heeft o.a. te maken met het verschil in lichaamsgewicht. Bij paarden heeft het eigen gewicht tijdens rug- of zijligging meer invloed op ademhaling en bloedsomloop dan bij gezelschapsdieren en mensen. Daarnaast zijn paarden vluchtdieren die, vooral tijdens het in slaap gaan en het weer ontwaken uit anesthesie, in paniek kunnen raken. In combinatie met het lichaamsgewicht is hierdoor de kans op complicaties groter dan bij gezelschapsdieren. De Universiteitskliniek voor Paarden (UKP) brengt jaarlijks meer dan 600 paarden onder anesthesie en heeft hiervoor speciaal opgeleide dierenarts-anesthesisten in dienst. Deze staan onder leiding van een Europees erkend specialist Veterinaire Anesthesiologie. Wij hebben uitgebreide ervaring met het onder anesthesie brengen en behandelen van pijn bij gezonde en ernstig zieke paarden van alle leeftijden, variërend van pas geboren veulens tot en met oude patiënten. Hierbij maken we gebruik van de meest moderne apparatuur die u ook in een ziekenhuis voor mensen zult aantreffen. Door deze continue bewaking en zorg op maat beperken we het risico voor uw paard tot een minimum.

Moet mijn paard nuchter zijn voor de anesthesie?

Paarden hoeven korter te vasten voor een anesthesie-procedure dan andere dieren. In de meeste gevallen wordt kortdurend gevast vanaf 7 uur in de ochtend van de dag waarop de anesthesie plaats zal vinden. In sommige gevallen (bijvoorbeeld bij een laparoscopische ingreep in de buik) wordt gedurende langere tijd (36-48 uur) gevast. Voor uw paard betekent dit dat u het paard niet hoeft te laten vasten voor u het brengt, behalve als u het paard in de ochtend brengt en het direct diezelfde middag onder anesthesie dient te gaan. In spoedsituaties (zoals bij trauma of koliek) waar anesthesie noodzakelijk is, is het vasten van minder belang en vertraagt het de procedures niet als het paard nog kort geleden iets heeft gegeten.

Is anesthesie wel veilig?

Onze speciaal opgeleide anesthesisten werken met zowel gezonde als met ernstig zieke dieren. Met hun ruime ervaring en moderne apparatuur staan zij garant voor de best mogelijke behandeling van uw paard. Een anesthesie brengt echter altijd een risico met zich mee, ook bij gezonde dieren. Daarom voeren wij voorafgaand aan de anesthesie altijd een klinisch onderzoek uit. Daarbij wordt o.a. gekeken naar ademhaling, hart en bloedsomloop. Indien afwijkingen worden vastgesteld kan aanvullend onderzoek zoals bloed-, echografisch of röntgenonderzoek worden uitgevoerd. Dankzij dat onderzoek kunnen de anesthesisten de gebruikte anesthesiemiddelen aanpassen aan de individuele behoeften van uw paard. Gedurende de hele behandeling en tijdens het wakker worden uit anesthesie (de recovery) blijft er altijd een anesthesist aanwezig bij uw paard. Indien nodig kan ook de recovery worden ondersteund m.b.v. touwen en een takelconstructie.

Meer informatie over pijnbestrijding verscheen ook in het tijdschrift Bit van oktober 2017.