Harttonen

Bij gezonde honden en katten kan men bij het beluisteren van het hart met een stethoscoop, ook wel fonendoscoop genoemd, twee harttonen horen:

Normale hartgeluiden bij een 4 maanden oude Yorkshire terriër pup na sluiting van een aangeboren defect (patente ductus arteriosus Botalli, PDAB). Scroll naar beneden om de hartruis van dezelfde pup voor de operatie te beluisteren.
Als er een derde harttoon wordt ontdekt praten we over een gallopritme:

Gallopritme bij een 13 jaar oude kat met hyperthyreoïdie. In plaats van 2 kunnen we 3 harttonen horen.

of een ‘systolic click’,

Systolic click bij een 3 jaar oude Duitse staande hond. In plaats van 2 kunnen we 3 harttonen horen.

afhankelijk van of de harttoon tijdens diastole; rustfase van de kamers, of tijdens systole; samentrekking van de kamers, optreedt.

Hartruis

Als naast deze harttonen een extra geluid wordt waargenomen dat niet op een harttoon lijkt, praten we over een hartruis.

Hartruis bij een 4 maanden oude Yorkshire terriër pup met een aangeboren hartafwijking (patente ductus arteriosus Botalli, PDAB).

Hartruis wordt ook wel souffle of bijgeluid genoemd.

Oorzaak van hartruis

Hartruis wordt veroorzaakt door wervelingen (turbulentie) van het bloed. Die wervelingen kunnen veroorzaakt worden door een hartziekte, waardoor het bloed te snel stroomt, maar ook wanneer het bloed te dun is zoals het geval is bij bloedarmoede. Soms wordt hartruis waargenomen bij een pup of kitten met een gezond hart. De zogenaamde puppyruis; in dat geval is er niets aan de hand met het dier. Niet elke hartziekte veroorzaakt een hartruis.

Een hartruis is geen ziekte op zich. Het geeft alleen maar aan dat er iets met het hart mis kan zijn. Daarom is het van groot belang om uit te laten zoeken wat precies de oorzaak van de hartruis is. Hiervoor kunt u het beste een afspraak maken bij een cardioloog-specialist. Vraag gerust uw dierenarts voor een verwijsbrief naar de poli Cardiologie van de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren. Op dit moment werken er in Nederland maar twee dierenarts-cardiologen, en dat is in onze kliniek.

Hartruis bij honden

Hartruis bij honden kan veroorzaakt worden door diverse aangeboren en niet-aangeboren (verkregen) hartafwijkingen.

Aangeboren hartafwijkingen kunnen in 3 grote groepen ingedeeld worden:

• Vernauwing (stenose), waarvan de meest voorkomende zijn de aortastenose (vernauwing van de lichaamsslagader) en de pulmonaal stenose (vernauwing van de longslagader)
• Lekkage (insufficiëntie) van een klep, waarvan de meest voorkomende zijn de mitralis klep dysplasie (lekkage van de klep tussen de linker boezem en linker kamer) en de tricuspidalis klep dysplasie (lekkage van de klep tussen de rechter boezem en de rechter kamer)
• Abnormale verbinding (shunt) tussen twee onderdelen van het hart die normaliter gescheiden horen te zijn. De meest voorkomende is de patente ductus arteriosus (of persisterende ductus arteriosus Botalli, afgekort PDA of PDAB), maar er kan ook sprake zijn van een gaatje tussen de linker en rechter kamer (ventrikel septum defect, afgekort VSD).
• Daarnaast zijn er de meer zeldzame aandoeningen zoals atrium septum defect (gaatje tussen de linker en rechter boezem), cor triatriatum dexter (’hart met drie boezems’) en Budd-Chiari syndroom (varianten van een vernauwing van de achterste holle ader), mitralis stenose (vernauwing van de mitralisklep) of tricuspidalis stenose (vernauwing van de tricuspidalis klep) en cor triatriatum sinister (een variant op mitralis stenose). Daarnaast bestaan diverse combinaties van de hierboven beschreven aandoeningen. Specifieke varianten van deze combinaties zijn tetralogie van Fallot en endocardial cushion defect.

Niet-aangeboren (verkregen) hartaandoeningen die bij honden een hartruis veroorzaken zijn meestal lekkages van de kleppen tussen de linker kamer en linker boezem (mitralis klep insufficiëntie). Dit is meestal het gevolg van een klepdegeneratie, maar kan ook door een hartspieraandoening (dilaterende cardiomyopathie, afgekort DCM) of een ontsteking van de kleppen (endocarditis) ontstaan.

Hartruis bij puppy of kitten

Hebt u een puppy of een kitten met hartruis? Of staat u op het punt een puppy of kitten te kopen waarbij hartruis is geconstateerd? Het is erg belangrijk dat we precies weten of bij uw jonge dier sprake is van een aangeboren hartafwijking of een onschuldig ruisje. De cardioloog kan u precies vertellen wat de betekenis is van de ruis bij uw dier. Het is verstandig om de cardioloog zo snel mogelijk de aard van de hartruis te laten onderzoeken en niet af te wachten of het ruisje misschien vanzelf verdwijnt:

• Ten eerste verkeert u dan niet maanden lang in onzekerheid.
• Als blijkt uit het cardiologisch consult dat u een pup of een kitten hebt gekocht met een aangeboren hartafwijking, dan speelt een aankoopkwestie. Dit is iets wat zo snel mogelijk met de fokker besproken moet worden.
• Veel honden en katten laten maanden en zelfs jaren lang geen problemen zien met een ernstige aangeboren hartafwijking, tot ze ineens benauwd worden of flauw vallen. Dan is het vaak te laat. Ze kunnen zelfs plotseling overlijden.
• Een aantal aangeboren hartafwijkingen kan uitstekend behandeld worden als de diagnose in een vroeg stadium (dus bij een jong dier) wordt vastgesteld, dus wanneer het dier nog geen klachten laat zien. Daarom is het belangrijk dat de diagnose zo vroeg mogelijk wordt gesteld, liefst tussen 2-4 maanden leeftijd.

Hartruis bij katten

Hartruis bij katten is meer ingewikkeld dan bij honden. Bij katten is de kans namelijk veel groter dat de ruis onschuldig is (ongeveer 50% kans). Aan de andere kant kan bij een kat een ernstige hartziekte zoals hypertrofische cardiomyopathie (HCM) aanwezig zijn, zonder dat er een hartruis optreedt.

Wat de situatie verder bemoeilijkt bij de kat is dat diverse aandoeningen tot een vergelijkbaar echobeeld kunnen leiden. Waarom is dit zo belangrijk? Een echo alleen is vaak niet voldoende om de diagnose te stellen. Het kan voorkomen dat twee aandoeningen hetzelfde echobeeld laten zien, waarbij de ene aandoening goed genezen kan worden maar de andere niet.

Een voorbeeld: veruit de meest voorkomende echobevinding bij de kat is een verdikte wand van de linker kamer (concentrische hypertrofie). Deze afwijking kan net zo goed veroorzaakt worden door:

• een mitralis klep dysplasie (zie boven);
• hypertrofische cardiomyopathie: een genetische hartspierziekte;
• een hoge bloeddruk (hypertensie);
• uitdroging;
• of een overmatige schildklierfunctie (hyperthyreoïdie).

Daarnaast zijn er bij katten diverse hartaandoeningen die ook een verdikte kamerwand kunnen geven zoals restrictieve cardiomyopathie (afgekort RCM) en endomyocardiale fibroelastose. Om de lange lijst van hartspieraandoeningen bij de kat compleet te maken bestaat net zo als bij de hond:

• dilaterende cardiomyopathie (afgekort DCM);
• en aritmogene cardiomyopathie (oudere termen hiervoor zijn aritmogene rechter ventrikel dysplasie of aritmogene rechter ventrikel cardiomyopathie, afgekort ARVC).

Alle andere hartspieraandoeningen bij de kat die niet in een van de hierboven beschreven categorieën vallen worden geplaatst in de groep niet-geclassificeerde cardiomyopathie (unclassified cardiomyopathy, afgekort UCM).

Ontdekken hartruis

Hoe wordt een hartruis bij uw dier ontdekt? Bij elke gezondheidscontrole luistert uw dierenarts naar het hart met een fonendoscoop. Gezondheidscontroles vinden in principe bij elke enting vanaf het geboorte regelmatig plaats. Bij een volwassen hond of kat gebeurt dit jaarlijks.

Ook wordt naar het hart geluisterd vóór elke narcose, om zodoende een eventuele aanwezige hartziekte op te sporen. Een hartziekte kan namelijk het narcoserisico verhogen.

Sommige hartaandoeningen veroorzaken zo veel turbulenties dat de ruis ook een trilling op de borstwand geeft. Dit noemen we een fremitus. Heel af en toe hebben honden een zo luide ruis dat u het zelfs zonder een stethoscoop kunt horen.

Een piepende ruis.

Diagnose

De cardioloog kan op basis van het type hartruis met een vrij grote zekerheid vertellen om welke hartziekte het gaat. Voordat hij echter de definitieve diagnose opstelt, maakt hij ook zelf een echocardiogram (echografisch onderzoek van het hart).

In sommige gevallen kan ook uw dierenarts op basis van de bevindingen met een grote zekerheid zeggen wat voor ziekte er speelt. Bij oudere hondjes van kleine rassen die verder gezond zijn, is de oorzaak van de ruis meestal een lekkage van de klep tussen de linker kamer en linker boezem. De ziekte die deze lekkage veroorzaakt noemen we myxomateuze klepdegeneratie of endocardiose.

De cardiologen van de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren kunnen verschillende aandoeningen aan het hart behandelen. Elke patiënt is uniek en vereist dus maatwerk van de specialist. Omdat de cardiologen bovendien elke patiënt van begin tot einde zelf behandelen, is de beste zorg gegarandeerd.

U kunt voor de behandeling van hartruis terecht bij de afdeling Cardiologie-Pulmonologie van de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren.